Φοβάσαι;

"Ο φόβος είναι ένα θηρίο εξαιρετικά επιθετικό, εξαιρετικά ηλίθιο και εξαιρετικά αποτελεσματικό. Το μόνο όπλο για να νικηθεί είναι η λαχτάρα να παραδώσουμε το παραμύθι". Henri Gougaud. Διαβάζω ένα βιβλίο για παραμύθια ...καληνύχτα.

Αυτό το μήνυμα μου έστειλε ο Ανδρέας ένα βράδυ στο facebook, ένας καινούργιος  φίλος που μπήκε στην ζωή μου από κάποιες περίεργες συμπτώσεις της ζωής. Και γω δεν είχα τίποτα να του απαντήσω εκείνη την στιγμή. Το μήνυμα αυτό όμως με έκανε να θέλω να ψάξω περισσότερο γι αυτό το συναίσθημα, το χειρότερο από όλα ίσως, που κατά καιρούς όλοι μας έχουμε νιώσει λίγο ή πολύ.

Ο φόβος λοιπόν. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα  ο φόβος  είναι η ψυχική αναταραχή που προκαλείται  από την αναμονή του κακού.  Στην ελληνική μυθολογία, ο Φόβος είναι ο γιος του Άρη και της Αφροδίτης που  μαζί με τον αδελφό του τον Δείμο, που είναι η προσωποποίηση του τρόμου, συνοδεύουν τον πατέρα του στους πολέμους.

Για τον λόγο αυτό του προσφέρονταν θυσίες στα πεδία των μαχών. Φόβος  ή Άρης I έχει επίσης ονομαστεί  ο μεγαλύτερος από τους δύο δορυφόρους του πλανήτη Άρη
(ο άλλος είναι ο Δείμος). Ο Φόβος, που έλαβε το όνομά του από την ελληνική μυθολογία και συγκεκριμένα από τη δέκατη πέμπτη ραψωδία της Ιλιάδας, περιφέρεται τόσο κοντά στον πλανήτη του (τον Άρη) περισσότερο από κάθε άλλο φυσικό δορυφόρο στο Ηλιακό μας Σύστημα.

Ως  βασικό συναίσθημα του ανθρώπου όμως, ο φόβος,  προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας, που ενεργοποιείται, είτε από μια συνειδητή σκέψη είτε από μια υποσυνείδητη και συνήθως εδώ μεταφράζεται ως ένα κακό προαίσθημα. Ο φόβος  που στη πραγματικότητα είναι μια απόλυτα φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού  έχει να κάνει σχεδόν πάντα με το μέλλον. 

Με καταστάσεις ή συμπεριφορές που προβλέπουμε ότι θα συμβούν σύντομα ή μακροπρόθεσμα και τις οποίες θέλουμε να προλάβουμε να διορθώσουμε  ή να τις αποφύγουμε αν αυτό είναι εφικτό. Ο φόβος μπορεί να είναι επίσης μια στιγμιαία αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει αιφνίδια στο παρόν, αλλά η ένταση και η διάρκεια του είναι διαφορετική από τον φόβο που μας προκαλεί, στην πραγματικότητα η φαντασία μας.

Η ένταση και η διάρκεια του φόβου ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κάτι που εμένα μπορεί να με τρομοκρατεί σε κάποιον άλλον δεν προκαλεί καμία αίσθηση, αυτό εξαρτάται κυρίως από τον τρόπο που ο καθένας μας φαντάζεται την εξέλιξη των πραγμάτων. Τα συμπτώματα του φόβου επίσης ποικίλουν ανάλογα με την ένταση και την διάρκεια του, από ήπια ταραχή μέχρι τις ακραίες καταστάσεις φοβίας και οδηγούν στην τρέλα.

Ο φόβος όταν εμφανίζεται σχετίζεται με μια σειρά συναισθηματικών καταστάσεων, όπως η ανησυχία, η ταχυπαλμία, η ταχύπνοια, το άγχος, η γενική δυσφορία, η έντονη εφίδρωση, ο τρόμος και ο πανικός. Η εμπειρία του φόβου μπορεί να μείνει στο υποσυνείδητο μας για πολύ καιρό μετά την έκθεση μας σε αυτόν, και εκδηλώνεται ως καθημερινό άγχος,  εφιάλτες ή νυχτερινό τρόμο.

Ο φόβος μπορεί επίσης να βιωθεί μέσα από μια μεγαλύτερη ομάδα ή κοινωνικό σύνολο και όταν συνδυάζεται με την κοινωνική επιρροή γίνετε μαζική υστερία, αυτό δηλαδή που βιώνουμε πολύ έντονα ως λαός τα τελευταία δυο χρόνια. Ένα ποτήρι μπορεί να είναι μισογεμάτο ή μισό άδειο, η συνεχή απειλή ότι το ποτήρι μας είναι μισοάδειο γίνεται γεγονός δεδομένο στο υποσυνείδητο μας, και εδραιώνεται ως φόβος, είμαστε ανίκανοι να αντιδράσουμε σε αυτό που συμβαίνει γύρω μας γιατί μας επιβλήθηκε η συγκεκριμένη άποψη μέσα από μια σειρά άμεσων ή έμμεσων απειλών που μας προξένησε αυτόν τον μεγάλο φόβο.

Όταν ένας φόβος γίνεται χρόνιος, ονομάζεται φοβία. Φοβίες είναι ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που ορίζονται από επίμονους και παράλογους φόβους και μπορούν να περιλαμβάνουν ένα ή και περισσότερα είδη αγχώδους διαταραχής, όπως αγοραφοβία, κλειστοφοβία, κοινωνική φοβία, ακροφοβία, νοσοφοβία, ξενοφοβία, φόβος του θανάτου, πετοφοβία (φοβία των πτήσεων), φοβία συναισθημάτων, υποχονδρίαση, κρίση πανικού αλλά και άλλες πιο σοβαρές ασθένειες όπως η ακραία φάση της διπολικής διαταραχής και ορισμένες μορφές σχιζοφρένειας.

Εφόσον λοιπόν σαν χώρα βιώνουμε έναν μακροχρόνιο φόβο, πως θα ονομάζαμε την φοβία μας; Το σίγουρο είναι ότι δεν προκλήθηκε από εμάς και ότι έχει αίτιο άρα δεν είναι παράλογη, είναι  ένα σύμπλεγμα διαφορετικών φόβων που οδηγούν σε μια κοινή λογική αντίδραση, όλοι λίγο πολύ νιώθουμε, ξέρουμε, καταλαβαίνουμε αλλά αντιδράμε τόσο όσο να μην ρισκάρουμε τις όποια ισορροπία μας, και αυτή η στάση μας, είναι απόλυτα λογική αφού όλοι έχουμε δεχτεί τον ίδιο εκφοβισμό, συνειδητά η ασυνείδητα. Δεν έχουμε να φοβηθούμε, παρά μόνο το φόβο (Φραγκλίνος Ρούσβελτ )
Ακόμα και ο Φαραώ ήξερε το μυστικό της υπακοής: για να γνωρίζει ο λαός το φόβο να τιμωρείς όχι τους ένοχους, αλλά τους αθώους. Η χώρα μας εδώ και 2 χρόνια βιώνει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία της. Η κρίση χαρακτηρίστηκε από τα ΜΜΕ οικονομική και δυστυχώς αυτή τη φορά σε αντίθεση με παλαιότερες κρίσεις που πέρασε η Ελλάδα, οικονομικές και μη,  οι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο από κάθε άλλη φόρα. Δύο χρόνια τώρα  βλέπουμε τη ζωή μας να έχει αλλάξει δραματικά και μένουμε σιωπηλοί παρατηρητές και έμμεσα υποστηρικτές.
Η καχυποψία, η δυσπιστία οι ανούσιες βίαιες εκρήξεις και ο φόβος έχουν κυριεύσει την Αθήνα κάνοντας την ζωή τον κατοίκων της αφόρητη. Οι κρίσεις πανικού μεταδίδονται  σαν το απλό κρυολόγημα, και ο φόβος που νιώθει ο καθένας για το μέλλον σε μια χώρα που δείχνει να καταρρέει  διασπείρεται. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και γένους αυτοκτονούν γιατί δεν μπορούν να διαχειριστούν το φόβο και τον πανικό που ακολουθεί τον φόβο αυτό  και την ντροπή τους ίσως γι αυτό το συναίσθημα. Μα πόσο αδύναμοι είμαστε τελικά σαν λαός απέναντι στον φόβο;

Οι παππούδες μας πολεμούσαν στα βουνά και πέθαιναν για να ζήσουμε εμείς ελεύθεροι, αυτό θυμάμαι να μου λέει και ο πατέρας μου το 87 όταν έγινε η επιστράτευση στην Μυτιλήνη, και τον θυμάμαι με τη στολή του στην πόρτα να μας χαιρεταει. Έκλαιγα και τον παρακαλούσα να πει πως είναι άρρωστος και να μην φύγει, γιατί για μένα, όπως  και για τα περισσότερα παιδιά που μεγαλώσαμε στα νησιά γύρο από τα παράλια, πόλεμος με την Τουρκία  ίσον θάνατος, και ο πατέρας μου χαμογελώντας μου ειπε, πρέπει να πάω για να είστε εσείς ελεύθεροι.

Πού πήγε η ελευθερία που μου υποσχέθηκε ο πατέρας μου και ο παππούς μου; Πού πήγε η ελευθερία αυτή που για χάρη της αυτοί οι άνθρωποι υπερνικούσαν το αίσθημα του φόβου; Πόσο ταπεινωμένοι νιώθουμε σαν γενιά που έμελλε σε μας να δούμε την άνευ όρων παράδοση της χώρας μας σε αυτούς που γενιές και γενιές Ελλήνων πέθαναν για να μην παραδοθούμε; Πόσο μεγαλύτερος γίνεται ο φόβος μέσα μας για την χαμένη αξιοπρέπεια της πατρίδας μας και για το μέλλον μας ως έλληνες.

Η Ελλάδα είναι ένας τόπος γεμάτος πληγές που έχουν χαραχτεί στο DNA μας και οι πληγές πονάνε… η ηδέα του πόνου γεναει τον φόβο. ο Δ. Ποταμίτης  πολύ σωστά κατά την γνώμη μου ειπε, Ποτέ λαός δε φοβήθηκε τον εαυτό του, περισσότερο απ’ ότι ο νεοέλληνας. Όμως ο πόνος εξορκίζεται με τον πόνο! Αν τον αντικρίσεις κατάματα, αποκτάς αυτογνωσία, εξανθρωπίζεσαι.

Πόσο εύκολο είναι να χειραγωγηθεί ο φόβος των πολιτών από τα ΜΜΕ, αλλά και από τους πολιτικούς; Ο φόβος χρησιμοποιήθηκε ως μέσο προπαγάνδας και μεθόδευσης, ιστορικά πάρα πολλές φορές από την αρχαιότητα μέχρι και  σήμερα, δεν ξέρω πόσοι είμαστε εμείς που το αντιλαμβανόμαστε αυτό και έχουμε στραφεί σε διαφορετικά μέσα ενημέρωσης, φιλτράρουμε αυτά που μας λένε και δεν τα καταπίνουμε αμάσητα.

Πάντως το σίγουρο είναι ότι ένα μεγάλο μέρος τον ελλήνων, όπως η κυρία Κατίνα στην Μυτιλήνη, μαγείρισσα και μικρασιατισα,  έχει τρομοκρατηθεί από αυτά που άκουσε στην τηλεόραση και γι αυτό ψήφησε το κόμμα που ψήφισε, από φόβο μην απολυθούν οι κόρες της από τον δήμο. Ο φόβος τελικά μας κάνει συντηρητικούς ή επαναστάτες Ή μήπως μας πεθαίνει πριν την ώρα μας;

Μήπως τελικά φοβόμαστε τον ίδιο τον φόβο; Όλα τα νομίσματα έχουν δύο όψεις: Τίποτα δεν είναι από μόνο του καλό ή κακό, πολύ ή λίγο. Σημασία έχει με πόση σοφία ή λογική διαχειριζόμαστε καθετί. Ο φόβος σαν συναίσθημα είναι ένας από τους μεγάλους εχθρούς του ανθρώπου και της εξελικτικής πορείας του. Όσο λιγότερο φόβο έχει ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερο υγεία και ψυχική αρμονία νιώθει στην καθημερινότητα του. Το ουσιαστικό πρόβλημα της ανθρωπότητας είναι να απαλλαγεί απ’ τον φόβο, τον προσωπικό και τον κοινωνικό. Όταν δεν νιώθεις φόβο για μια κατάσταση, τότε αυτή δεν μπορεί να σε βλάψει.

Στην πραγματικότητα, εφόσον παύει να είναι  απειλή, παύει να είναι κάτι  κακό, και ο τρόπος που αντιδράς σε αυτή είναι εντελώς διαφορετικός. Το μόνο πραγματικά τρομακτικό που εγώ διακρίνω στο αίσθημα του φόβου είναι ότι πολύ συχνά σε καταλαμβάνει με υποσυνείδητο τρόπο, χωρίς να τον αντιλαμβάνεσαι, ενεργεί ύπουλα και προκαλεί στο σώμα όλες της φυσιολογικές αντιδράσεις με αποτέλεσμα να σε καθιστά ανίκανο να αντιδράσεις άμεσα με την λογική.

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι ο φόβος όπως και όλα τα αλλά συναισθήματα προκαλείται από ένα ή περισσότερα ερεθίσματα, έναν ήχο, μια εικόνα, μια σκέψη, μια μυρωδιά, μια λέξη. Για κάθε ‘κακό’ ερέθισμα υπάρχει και το αντίδοτο του, αν λοιπόν  αντιμετωπίσεις την αντίδραση του φόβου  με βάση αυτήν την λογική, τότε ο φόβος σιγά σιγά υποχωρεί και εξαφανίζεται. Σίγουρα υπάρχουν πράγματα που μας κάνουν να νιώθετε άτρωτοι.

Εμένα για παράδειγμα με βοηθαει η μαγειρική, κάποιον άλλον το τρέξιμο, ξέρω κάποιους που γεμίζουν ενέργεια βλέποντας ταινίες ή παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή, η μουσική επίσης είναι ένας πολύ ισχυρός πομπός, θετικής ή αρνητικής ενέργειας, δοκιμάστε να ακούσετε δυνατά ένα ευχάριστο τραγούδι πριν αντιμετωπίσετε κάτι που φοβάστε…

Ο φόβος δημιουργείται κυρίως όταν προσπαθούμε όντας στο παρόν να ελέγξουμε και να δημιουργήσουμε στη ουσία το ιδανικό μέλλον, το μέλλον για το οποίο το μόνο που ξέρουμε είναι ότι δεν υπάρχει και ότι το δημιουργούμε μόνοι μας κάθε δευτερόλεπτο, άρα ο μοναδικός χρόνος, στον οποίο ζούμε πραγματικά την ζωή μας είναι το παρόν, δεν είναι βλακεία λοιπόν να κατασκευάζουμε ένα παρόν μέσα στον φόβο για το ανύπαρκτο μέλλον; Ο Θουκυδίδης έχει πει: Ο αμοιβαίος φόβος είναι η μόνη αιτία που παρακινεί σε πιστή συμμαχία, αν είμαστε λοιπόν στα αλήθεια εκφοβισμένοι από κάποιους που είναι η συμμαχία μας… 

Δεν υπάρχει ελπίδα χωρίς φόβο, ούτε και φόβος χωρίς ελπίδα (Σπινόζα)

Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας και τα προβλήματα που μας δημιουργούν, είναι να καλλιεργήσουμε την επαφή μας με τα συναισθήματα μας. Το αντίθετο συναίσθημα του φόβου είναι η Αγάπη! Αν σκεφτείτε τώρα τον συναισθηματικό σας κόσμο σαν ένα μεγάλο άδειο ουβά που ρίχνετε μέσα τα συναισθήματα που νιώθετε κάθε μέρα, και αν ορίσουμε  τα συναισθήματα ως χρώματα, για παράδειγμα το κόκκινο είναι η αγάπη και το μαύρο ο φόβος.
Επιλέγοντας κατά τη διάρκεια της ζωής σας να γεμίζετε τον κουβά σας με φόβο, τότε η συναισθηματική σας ζωή θα έχει χρώμα, μαύρο, ακόμα και λίγη αγάπη να ρίξετε μέσα το πολύ πολύ να πάρετε ένα πιο μπορντό ‘συναίσθημα’ αυτό επιλέγετε να ζήσετε στο παρόν αν αφήνετε το συναίσθημα του φόβου να σας κυριεύει, και ο φόβος φέρνει μίσος και το μίσος δυστυχία, και ο κουβάς σας δεν θα καθαρίζει με τίποτα  όσο περναν τα χρόνια και τον γεμίζετε με άσχημα συναισθήματα. Αντίθετα, εάν  τον γεμίζετε, με κάθε ευκαιρία, με Αγάπη, τότε και κάποιες μικρές δώσεις φόβου να ρίξετε μέσα δεν θα κάνουν και μεγάλη διαφορά στο μίγμα σας!

Ας μην κοιτάμε πίσω με θυμό, ούτε μπροστά με φόβο, αλλά γύρω με επίγνωση (Θέρμπερ Τζ.)

Ο φόβο, μας καταστρέφει τα όνειρα και της δυνατότητές μας, μαυρίζει την ευτυχία μας, μας αναγκάζει να βάλουμε πολύ χαμηλά τον πήχη και να μείνουμε κλεισμένοι σε ένα παρόν, που το υπομένουμε για χάρη ενός πλασματικού μέλλοντος.  Ο φόβος είναι η πΗγή των αρνητικών συναισθημάτων, της στεναχώριας και όλων των προβλημάτων στις ανθρώπινες σχέσεις. Για αυτό την επόμενη φόρα που θα γνωρίσετε έναν κακό άνθρωπο, ή για να το θέσω καλύτερα έναν άνθρωπο που κάνει κακές πράξεις, σκεφτείτε καλά, τι είναι αυτό που φοβάται και φέρεται έτσι. Ο φόβος της αποτυχίας και ο φόβος της απόρριψης είναι αντιδράσεις που μάθαμε όταν ήμαστε παιδιά, πριν τα 5 μας χρόνια. Ό,τι κάνουμε στην υπόλοιπή μας ζωή εξαρτάται από τα μαθήματα φόβου που βάλαμε στο υποσεινήδητό μας στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, ή για να το θέσω καλύτερα που μας βαλανε, γιατί κάθε γενιά πάνω κάτω έχει αρκετά κοινά βιώματα.

Όλοι μας έχουμε όρια και αντοχές στον φόβο. Μπορούμε να κάνουμε κάποιες πράξεις και σκέψεις μέχρι το σημείο που δεν υπάρχει κάτι να μας φοβίζει, και μας φοβίζει να ξεφύγουμε από αυτά τα όρια, φοβόμαστε δηλαδή να κάνουμε ότι δεν μας κάνει να νιώθουμε άνετα και έτσι μένουμε περιορισμένοι σε μία ζωή που ορίζουν οι φόβοι μας.  Ο φόβος είναι τα δεσμά που μας κρατάνε δεμένους στην σπηλιά του Πλάτωνα και δεν μας αφήνουν να δούμε την πραγματική ζωή και να την ζήσουμε.

Το κλειδί της επιτυχίας είναι να επικεντρωθούμε  σε όλα αυτά που θέλουμε πραγματικά και όχι σε αυτά που φοβόμαστε (Bryan Tracy)

Αν θέλουμε να δούμε ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο μας, την χώρα μας, τον πλανήτη μας, πρέπει να ξεπεράσουμε τους φόβους μας, και να αναπτύξουμε τα ταλέντα μας. Οφείλουμε να βοηθήσουμε και άλλους να κάνουν το ίδιο και ο καλύτερος τρόπος για να ενεργοποιήσουμε τους γύρω μας  είναι να είμαστε εμείς το παράδειγμα προς μίμηση.

Να δείξουμε πως όλοι μας μπορούμε να ξεπεράσουμε και να υπερνικήσουμε τους φόβους μας και πως δεν υπάρχει δεν μπορώ αλλά δεν θέλω, γιατί γεννιόμαστε πραγματικά ικανοί για τα πάντα. Απλώς κανείς δεν μας το ειπε ποτέ, και μας βολεύει ορισμένες φορές να αφήνουμε τον φόβο να μας υποτάσσει και να υποδουλωνόμαστε, λέγοντας δεν μπορώ, αυτός είμαι, έτσι γεννήθηκα. Όλα είναι ενέργεια και το μυαλό μας διαθέτη παραπάνω από όση χρειαζόμαστε για να αλλάξουμε τον κόσμο γύρω μας, απλός αρνούμαστε να την χρησιμοποιήσουμε.

Κάθε μέρα να κάνετε κάτι που σας φοβίζει και σύντομα ο φόβος δε θα επηρεάζει πια αρνητικά τις αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή σας.
Εν πάση περιπτώσει, τι είναι η υψοφοβία, αν όχι η ασυνείδητη επιθυμία να πηδήξεις; (Richard Powers)
Της Αγγελίνας Παρασκευαϊδη,